Is tweetaligheid het geheime wapen tegen Alzheimer? Met een octopus die liever zijn geliefde verdooft dan wordt opgegeten en ruimtesondes die instrumenten uitzetten om hun overleving te rekken, duiken we in drie fascinerende verhalen waar veerkracht en overlevingsdrang centraal staan.
Het voordeel van meertalig zijn: 5,5 jaar langer zonder Alzheimer-symptomen
Wist je dat mensen die minstens twee talen spreken gemiddeld vijf jaar en een half later Alzheimer-symptomen vertonen dan mensen die zich tot één taal beperken? Wetenschappers hebben zich toegelegd op het verklaren van dit opmerkelijke fenomeen. In een recent onderzoek is vastgesteld dat tweetalige mensen meer neuronen hebben in de hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor taal, leren en emoties.
- Meer neuronen in taalkundige zones
- Versterkte hersengebieden voor leren en emoties
Als Alzheimer zich echter aankondigt, stelt tweetaligheid het ontstaan van hersenletsels niet uit, maar vergroot het wél het aanpassingsvermogen. Bij het begin van de ziekte kunnen tweetaligen namelijk overschakelen naar nog intacte neurale circuits.
Wie meerdere talen spreekt, is intussen gewend aan een waar geestelijk gymnastiekparcours. Elke taal vraagt om unieke neurale verbindingen in het brein. Afhankelijk van de context spring je van het ene naar het andere circuit. Die cognitieve souplesse – laat ons zeggen dat het hoofd de splits doet – maakt het mogelijk om aanvankelijk schade te omzeilen. Maar let op: als cognitieve stoornissen uiteindelijk toch de kop opsteken, verloopt de achteruitgang wel sneller. Het is dus geen wondermiddel, maar wel een opmerkelijke voorsprong op de tijd.
Octopussen: liefde, gevaar en een klein vleugje gif
Waar mensen vechten met woorden, strijden octopussen op leven en dood (nou ja, bijna). In de cephalopodenwereld is het geen uitzondering dat het wijfje, na het liefdesspel, het mannetje verorbert – kwestie van voldoende energie om de volgende generatie het leven in te blazen. Onderzoekers hebben ontdekt hoe de mannetjes van de soort Hapalochlaena fasciata met dit huiveringwekkende lot omgaan.
- Het wijfje is 2 tot 5 keer groter dan het mannetje (denk: golfbal vs. kleine knikker)
- Vlak voor de paring bijt het mannetje de belangrijkste slagader van het wijfje en brengt een ultrakrachtig gif toe
- Dit gif – voor de mens dodelijk – verlamt het wijfje volledig, maar het overleeft het wel
Zo krijgt het mannetje veilig de kans om zich voort te planten met zijn gespecialiseerde arm (inderdaad, sexy tentakels bestaan echt!). Na ongeveer een uur recupereert het wijfje haar zinnen en vlucht het mannetje zo snel mogelijk om geen slachtoffer te worden van haar, laten we zeggen, vurige appetijt. Voor de onderzoekers is dit het perfecte voorbeeld van een evolutionaire wapenwedloop tussen de seksen. Het vrouwelijke kannibalisme werd beantwoord met het mannelijke gif. En zo is de seksestrijd bij deze kleine inktvissen behoorlijk giftig geworden!
Voyager-sondes: besparen om te overleven aan de rand van het zonnestelsel
Over overleven gesproken: de saga van de Voyager 1 en 2-sondes is een verhaal op zich. Deze ruimtesondes, gelanceerd in 1977, zijn de verste door mensen gemaakte objecten in het universum. Ze bevinden zich aan de uiterste grenzen van ons zonnestelsel, respectievelijk 25 en 21 miljard kilometer van ons verwijderd.
Het werk van de NASA-ingenieurs is bewonderenswaardig. Nadat ze vorig jaar een defecte computer vanop afstand wisten te herstellen, staan ze nu voor een nieuwe uitdaging: de energie van beide sondes raakt langzaam maar zeker op. Het plutonium-voedingssysteem verliest kracht, en maatregelen zijn nodig om de levensduur te verlengen.
- Op 25 februari werd op Voyager 1 een instrument om kosmische straling te onderzoeken uitgeschakeld
- Op 24 maart zal Voyager 2 een van zijn apparaten moeten opgeven
- Beide sondes hebben nog drie actieve instrumenten op de oorspronkelijke tien
De hoop is om minstens één instrument tot zeker 2030 operationeel te houden. Wie weet wat dat laatste, halfgeknepen oog ons nog zal leren over het interstellaire ongewisse?
Slot: van gym in het hoofd tot tentakelmanoeuvres en ruimtelijk uithoudingsvermogen
Of je nu dagelijks van taal wisselt, je partner met een zenuwverlammend trucje verleidt, of probeert vol te houden in het ijle van de ruimte – veerkracht brengt je verder. Haal dus het beste uit je hersengymnastiek of bewonder gewoon het uithoudingsvermogen elders in de natuur (en onze technologie). Eén ding is zeker: het vermogen om ons aan te passen maakt het verschil – of je nu een mens, een octopus of een ruimtesonde bent!
