Stel je voor: een walvis die zó zwaar is dat zelfs de blauwe vinvis – de recordhouder tot nu toe – er een tikkeltje nerveus van zou worden. Maak kennis met de Perucetus colossus: de mogelijk zwaarlijvigste bewoner van onze planeet ooit. Laat die fat-shaming memes maar achterwege, dit is puur wetenschappelijke fascinatie!
Lang was de blauwe vinvis de absolute nummer één…
De blauwe vinvis torent letterlijk boven alles en iedereen uit in het dierenrijk. Met een lengte tot wel 30 meter en een gewicht van meer dan 200 ton wordt hij al generaties lang bestempeld als het grootste dier dat ooit heeft geleefd. Maar nu de kaarten misschien worden geschud – dankzij een team paleontologen met een neus voor kolossen – komt er mogelijk een nieuwe kampioen aan de top.
Langs de prehistorische kust van Peru, meer dan 37 miljoen jaar geleden, zwom een walvisachtige rond die misschien nóg zwaarder was: Perucetus colossus. Deze nieuwkomer is weliswaar korter, met zijn ongeveer 18 meter, maar mogelijk veel massiever. Het kind kreeg deze naam van het onderzoeksteam rond paleontoloog Giovanni Bianucci van de Universiteit van Pisa, en zijn portret verscheen recent in het tijdschrift Nature.
De ontdekking: uit de rotsen van Peru gebeiteld
In 2010 stuitte Mario Urbina, paleontoloog aan de Nationale Universiteit van San Marcos, op een opgegraven deel van een skelet in de rotsen van de Ica-vallei, Zuid-Peru. Op het eerste gezicht deed het vooral denken aan een bizarre hoop keien in plaats van een fossiel. “Hij moest zijn team eerst overtuigen dat het écht om een fossiel ging – door zijn vreemde vorm dacht iedereen aan stenen,” herinnert Eli Amson, paleontoloog bij het Nationaal Museum voor Natuurhistorie in Stuttgart, zich.
Intussen weten we wel beter. Na het analyseren van fijne plakjes van enkele fragmenten bleek het inderdaad (en tot grote verbazing!) om beenderen te gaan. Het team groef de daaropvolgende tien jaar gretig verder. Uiteindelijk groeven ze dertien wervels, vier ribben en een deel van een heup uit. Het skelet verraadt dat Perucetus verwant was aan Basilosaurus: een volledig aquatische walvis met een lange, tandenrijke snuit. Door deze botten te vergelijken met modernere walvissen, konden onderzoekers de omvang van deze reus schatten.
Hoe zwaar was deze oermastodont eigenlijk?
Perucetus was niet opvallend langer dan moderne walvissen, maar haar gewicht maakt haar uniek. De fossielen tonen sporen van uitgebreide pachyostéosklerose: een aandoening waarbij botten extreem dik en zwaar zijn, bekend van manatees en andere primitieve walvissen. Zulke dichte botten zorgen ervoor dat een zeedier niet als een ballon opstijgt, maar netjes op diepte blijft.
Ultieme vraag: verbreekt Perucetus het zwaarte-record? Huidige analyses schatten haar gewicht tussen de 93 en 370 ton, mogelijk dus meer dan de blauwe vinvis! Paleontoloog Amson legt uit: als het lichaam te zwaar wordt, zinkt het dier als een baksteen naar de diepte en moet het veel energie verspillen om weer omhoog te komen. Zekerheid hebben de onderzoekers nog niet: het bovenste deel van het skelet werd niet teruggevonden, waardoor de totale lichaamslengte en het gewicht lastig in te schatten blijven. Nicholas Pyenson (specialist walvissenmuseum Washington) vermoedt dat cijfers boven de 300 ton wat onwaarschijnlijk zijn, maar zelfs de laagste schatting blijft spectaculair. Travis Park van het Natural History Museum in Londen is het eens: zelfs als Perucetus iets lichter was dan een blauwe vinvis, blijft zij voor haar tijd absoluut gigantisch, al had ze andere verhoudingen.
Gedrag en menu: raadselachtige kost voor de oertijdreus
Wetenschappers dachten tot voor kort dat walvissen hun recordmaten pas zo’n vijf miljoen jaar geleden bereikten, met de opkomst van superfilteraars die planktontafels rijkelijk vulden. De groep waartoe Perucetus behoorde bestond daarentegen uit actieve roofdieren, die geregeld grotere prooien zoals vissen verslonden.
De eetstijl van Perucetus zelf is nog een mysterie. Een dier van dat formaat had een stevig menu nodig, maar waar die caloriebom exact uit bestond, blijft gissen. Misschien foerageerde deze reus op de zeebodem en at hij schelpdieren en kreeften? Een gevonden schedel mét tanden zou hierbij uitsluitsel geven. Travis Park denkt dat het gebit dan aangepast zou zijn aan harde benthische prooien. Tot die tijd blijft er ruimte voor verantwoorde speculatie. Amson ziet zelf het meest in het beeld van een aaseter, die zich tegoed deed aan de kadavers van andere grote zeebewoners.
- Geen enkele fossiele aanwijzing voor een vegetarische walvis tot nu toe.
- Perucetus leek niet bepaald een snelle zwemster, haar bouw sluit jacht op snelle vissen uit.
- Zonder bovenste skeletdeel blijven lengte en gewicht open voor verrassingen.
Conclusie: De vondst van Perucetus colossus zet het idee van ‘de grootste ooit’ weer stevig op de kaart. Of zij écht zwaarder was dan de blauwe vinvis? Meer fossielen zijn nodig voor het definitieve antwoord. Maar één ding is zeker: iedere opgraving leert ons hoe verrassend divers en kolossaal onze oceaangeschiedenis is. Dus houd een oogje open – misschien sluimert er nog ergens een nóg zwaardere bottenberg in de Peruaanse grond!
