Wist je dat zeewier en andere waterplanten lang geleden de sterren van het Europese menu waren? Nog vóór het quinoa, chiazaad of açaï de naam “superfood” kregen, waren deze groene rakkers overal te vinden op het menu van onze voorouders. En dat eeuwenlang, tot ze plots zo goed als verdwenen uit onze borden. Tijd voor een smakelijke reis door de Europese geschiedenis — mét eten tussen je tanden!
Een vergeten hoofdstuk: zeewier als voedingsklassieker
- Tijdens de overgang van het neolithicum naar de landbouw en tot aan het begin van de middeleeuwen waren zeewier en andere lokale zoetwaterplanten belangrijke bouwstenen van de maaltijden van oude Europeanen.
- Pas veel recenter werden ze op het oude continent naar de marge verdreven.
Nu kijken we misschien vreemd op bij het idee om een zeewiersalade te bestellen (tenzij je gek bent op sushi), maar duizenden jaren geleden was dat de normaalste zaak van de wereld. Niet alleen als brandstof of verpakking — zoals men later dacht —, maar echt als voeding. In de 18e eeuw beschouwde men zeewier vooral als voer voor beesten of voedsel voor bange tijden, maar onze prehistorische voorgangers dachten daar anders over.
Archeologen speuren tussen de tanden
Vandaag worden tandplak en tandsteen vakkundig weggepoetst bij de tandarts; in de prehistorie lieten mensen hun gebit gewoon hun gang gaan. Dit tot groot plezier van hedendaagse archeologen! Want al die restjes — van speekseleiwitten tot etensresten en bacteriën — vormen vandaag een ecologisch tijdscapsule: een goudmijn van informatie over voedingsgewoonten en wat er op het menu stond.
Een recent onderzoek onder leiding van archeologen van de universiteiten van Glasgow (Schotland) en York (Engeland) bevestigt de vergeten hoofdrol van deze voedselgroep. Zij onderzochten tandplak van vierenzeventig individuen die tussen 8000 en 2000 jaar geleden leefden op achtentwintig archeologische vindplaatsen in het uiterste noorden van Schotland, het zuiden van Spanje en Litouwen.
- Uit 37 onderzochte monsters hadden er maar liefst 26 duidelijk sporen van zeewieren, zoetwaterwieren en waterplanten.
- En ja: dat gold óók voor periodes nadat de landbouw al enige tijd de norm was geworden.
De onderzoekers konden deze verrassende ontdekking doen dankzij de bijzondere, complexe organische chemie van deze planten, waardoor zeer resistente biomarkers bewaard blijven. Zo konden ze concluderen dat onze voorouders deze zeeproducten daadwerkelijk aten — of minstens driftig op kauwden — al vele millennia geleden.
Van rode wieren tot waterranonkel: een rijk dieet
- Zowel rode, groene als bruine wieren doken op, net als potamots (zoetwaterplanten) en familieleden van de waterlelie.
Een sappig detail: zelfs in het zuidoosten van Spanje, ver van de zeekust — op tachtig kilometer van het water — vonden wetenschappers deze biomarkers in tanden van mensen die tussen 6059 en 5849 v.Chr. leefden. Kennelijk namen ze die planten dus graag de moeite om deze bijzondere groenten in huis (of grot) te halen!
Voor moderne voedselwetenschappers een raadsel: hoe bereidden ze deze planten? Rauw? Gekookt? Niemand weet het. En welke plek namen deze planten in het dagelijks menu in? Moeilijk te zeggen, want de biomarkers van andere voedingsmiddelen bewaren de tijd minder goed dan die van deze planten.
Toch acht Stephen Buckley (een van de onderzoekers) het logisch dat dergelijke planten een basisvoedsel vormden: ze zijn gezond én makkelijk te verzamelen aan de kust.
Superfood van vroeger — inspiratie voor vandaag?
Vandaag bestaan er wereldwijd ongeveer 10.000 soorten zeewier, maar slechts 145 worden ook daadwerkelijk gegeten — en dan nog vooral in Azië. In Europa is het gebruik opvallend beperkt, terwijl deze studie bewijst dat zeewier hier ooit net zo gewoon was als aardappelpuree nu.
- Zeewieren worden tegenwoordig vaak bestempeld als “superfood”.
- Bekend om hun overvloed, snelle groei en rijke gehalte aan vitaminen en mineralen.
De onderzoekers hopen met hun studie de weg vrij te maken om meer zeewieren en andere aquatische planten op het Europese bord te krijgen. Want: waarom genoegen nemen met minder, als de zee (en rivier) zo’n buffet in petto heeft?
Dus, de volgende keer dat je tanden een beetje groen staan: misschien was je gewoon je tijd ver vooruit!
